رایج ترین دلایل بدغذایی در کودکان و راهکار های حل آن

هزاران درود بر همراهان همیشگی رعنا استوری

صدای نق نق و بهونه‌گیری تینا کوچولو تمام خونه رو پرکرده بود. پشت سر هم بهونه می‌گرفت وبا بی‌حوصله‌گی گریه می‌کرد. یه لحظه می‌گفت چیپس میخوااام و چند لحظه بعد بهونه‌ی یه چیز جدید رو می‌گرفت.

عدم تمرکز و بی‌حالی اونو بهونه گیرتر کرده بود. آخه از صبح هیچی نخورده بود. از وعده صبحانه به دلیل خواب رد شده بود و تو وعده نهار از قیافه غذا خوشش نیومده بود و… . مامان و بابای تینا و سایر کسایی که تو مهمونی بودند علاوه بر اینکه نگران این دختر کوچک شده بودند، دیگه تحمل اداها وگریه هاشو نداشتند.

جملات بالا برگرفته از اتفاقی بود که بارها و بارها شاهد آن بوده‌ایم. کودکانی که به دلایلی از غذا خوردن امتناع می‌کنند و از شدت ضعف بهانه‌گیری‌های پیاپی کرده و خانواده و اطرافیان را مستاصل می‌کنند.

به دلیل اینکه کودک برای رشد خود نیازمند دریافت تمام گروه‌های مواد غذایی است و هرگونه خلل و مشکل در دریافت غذای کافی، سبب می شود که کودک دچار کمبود انرژی ، کم حوصله‌گی، بی‌حالی، عدم تمرکز و مشکلات شایع دیگر شود، این مسئله تبدیل به یکی از دغدغه‌های اصلی والدین و سرپرستان کودکان شده  و عکس العمل‌هایی رو رقم می‌زند که نه تنها به حل این مشکل کمک نمی کند، بلکه مشکل بدغذایی کودک را عمیق‌تر و ادامه دارتر می‌کند.

پیام‌های زیادی نیزاز والدین عزیزی داشتیم که با مشکل بدغذایی در کودکشان مواجه بودند و دلیلی برای این بدغذایی و بهانه‌گیری نیافته بودند. پیشتردر مقاله‌ی عادات بد در کودکان در مورد عادات بد غذایی صحبت کردیم اما در این مقاله در مورد دلایل بد غذایی و کم غذایی در کودکان صحبت می‌کنیم و راه‌کارهای ساده و قابل اجرا برای آن به شما ارایه می‌دهیم.

 

با مطالعه مقاله این هفته، به علت غذا نخوردن کودک خود پی می‌برید و می‌بینید که با چند تغییر کوچک، به راحتی می‌توانید مشکل بدغذایی کودک را حل کنید.

هدف ما داشتن کودکانی شادتر و سالم‌تر است. لطفا با نظرات و پیشنهادات خود ما را در ادامه این راه یاری کنید.

 

در این مقاله به علت غذا نخوردن کودک خود پی می‌برید و می‌بینید که با چند تغییر کوچک، به راحتی می‌توانید مشکل بدغذایی کودک را حل کنید.

فرض کنید مدت زمانی زیادی در آشپزخانه برای آماده سازی و پخت غذا صرف می‌کنید و بعد کودک شما بشقاب غذایش کنار می‌زند و چیزی نمی‌خورد. من شخصا بارها چنین تجربه‌ای داشتم و می‌دانم چه احساس بدی دارد. چیزی که یاد گرفته‌ام این است که رفتارهای این چنینی کودک را به خودم نگیرم، هرچند کار آسانی نیست. همچنین متوجه شدم که دلایلی برای بدغذایی کودک و همچنین راه‌حل‌هایی برای رفع آن وجود دارد.

 

رایج‌ترین دلایل بدغذایی در کودکان و راه‌کارهایی برای اصلاح آن

 

۱. کودک حس می‌کند تحت فشار است

اگر کودک حس کند می‌خواهید به زور او را مجبور به غذا خوردن کنید، یا متوجه اضطراب شما -به عنوان والدین- موقع غذا خوردنش شود، به احتمال زیاد از غذا خوردن ممانعت خواهد کرد.

این کاملا طبیعی است که شما به عنوان والدین کودک، نگران تغذیه و سلامت و رشد کودکتان باشید اما باید خویشتن‌دار باشید. خردسالان و کودکان نوپا فشار را احساس می‌کنند، حتی اگر مستقیم و با گفتن ” سبزیجاتت را تمام کن!” نباشد.

اگر شما به جای تمرکز بر غذا خوردن خودتان و داشتن رفتار عادی با کودک، بیش از حد به این‌که او چه چیز و چه مقدار می‌خورد توجه داشته باشید، کودک با غذا نخوردن عکس العمل نشان می‌دهد.

شاید بشقاب غذا را به سمتش هل می‌دهید، همه حرکاتش را زیر نظر دارید، بالای سرش می‌ایستید، مرتب غذاهای دیگر در بشقابش می‌ریزید، در مورد کم‌غذایی او صحبت می‌کنید یا تلاش می‌کنید خودتان به او غذا بخورانید. همه این‌ها اشکال مختلف اعمال فشار به صورت غیر مستقیم است.

 

راه حل

اجازه دهید کودکتان خودش غذا بخورد. سعی نکنید او را مجبور کنید سریع‌تر غذا بخورد. در هر وعده، غذاهای متنوع در مقادیر مناسب آماده کنید و اجازه دهید کودک خودش انتخاب کند که چه مقدار از چه چیزی بخورد. تمام تلاشتان را بکنید که در غذا خوردن کودک مداخله نکنید.

میدانم که وقتی کودک غذا نمی‌خورد، ساکت ماندن برایتان دشوار است. اما سخت نگیرید و سر خود را با صحبت کردن با اعضای خانواده از جمله کودک گرم کنید. اگر به زمان صرف وعده‌های غذایی به جای “زمان مجبور کردن کودک به غذا خوردن” به دید فرصتی برای تقویت پیوندهای خانوادگی نگاه کنید، او کمتر احساس فشار میکند و به امتحان غذاهای جدید یا غذاهایی که در گذشته به آنها علاقه نداشته، تمایل بیشتری پیدا کند.

کودکان تمایل زیادی به همنشینی با خانواده  خود دارند، پس چنانچه در هنگام صرف غذا همه افراد خانواده در کنار هم باشید قطعا نتیجه بهتری خواهید گرفت.

۲. کودک حس می‌کند هیچ نقشی در تصمیم‌گیری ندارد

پژوهش ها نشان می‌دهند که وقتی کودکان در خرید مواد غذایی و آماده کردن غذا نقش داشته باشند، بهتر غذا می‌خورند. به همین علت شرکت دادن کودک در آماده‌سازی غذا مهم است.

مثلا سپردن وظیفه مخلوط کردن مواد یا چیدن میز غذا به کودک می‌تواند کمک کننده باشد. اگر والدین هیچ‌گاه کودک را در فرآیند آماده‌سازی غذا شرکت ندهند، ممکن است کودک احساس کند هیچ کنترلی بر غذایی که باید بخورد ندارد. او ممکن است از غذایی که برایش درست می‌کنید خسته و دل‌زده شود؛ یا شاید نحوه چیدمان غذا در بشقابش را دوست نداشته باشد.

راه حل                                                                           

تعیین محدودیت‌های معقول و حفظ اختیارات و مسئولیت خود در مورد غذا (چه غذایی خورده می‌شود؟ کی خورده می‌شود؟ کجا خورده می‌شود؟) مهم است؛ اما اشکالی ندارد که گاهی اجازه دهید کودکان نیز در فرآیند آماده‌سازی غذا شرکت کنند. آنها را در فرآیند خرید، آماده سازی، نوشتن برنامه غذایی هفتگی، پخت، سرو غذا و جمع کردن سفره سهیم کنید. با اینکه  شاید آماده کردن غذا با کودکان زمان‌برتر و کلافه کننده باشد، اما نتیجه حاصل، ارزش این تلاش اضافی را دارد.

فراموش نکنید که در این مرحله صبر نقش کلیدی دارد. بسیاری از کودکان وقتی خودشان برنامه‌ی غذایی را تهیه می‌کنند، هنگام صرف غذا بهانه‌گیری را کنار می‌گذارند. حتی اگر قادر به تهیه غذاهای محدودی برای فرزندتان هستید، و یا فرزند شما محدودیت‌های غذایی خاصی دارد، می‌توانید غذاهای مختلف را روی کاغذهای جداگانه بنویسید و با کودک خود بازی کنید. نام غذاهایی را که روی کاغذ نوشته‌اید درون جعبه ای قرار دهید و از فرزندتان بخواهید که اسامی غذاها را از جعبه جادوی خارج کند. این‌گونه هم بازی کودکانه و جذاب انجام داده اید و هم به هدف خود رسیده‌اید و فرزندتان احساس بهتری نسبت به برنامه غذایی‌اش دارد.

 

۳. غذای تکراری باعث بی‌میلی کودک نسبت به آن غذا می‌شود

من هم مانند هر مادری گاهی برای مدتی غذاهای تکراری درست می‌کنم.

دادن غذای یکنواخت و تکراری باعث بیزاری کودک از آن غذا می‌شود.

بعد از به‌دنیا آمدن سومین بچه ام، چند ماه اول، مراقبت از نوزاد آنقدر وقت‌گیر بود که تقریبا هرروز یک خوراکی ثابت برای زنگ تفریح مدرسه پسرم می‌گذاشتم: گرانولا، پنیر یا ماست و میوه. کم کم پسرم هرروز خوراکی هایش را دست نخورده به خانه برمی‌گرداند. بی‌خوابی باعث شده بود در آن زمان متوجه نباشم که او از خوراکی‌های تکراری خسته شده است، با اینکه قبلا عاشق آنها بود.

راه حل

از پسرم پرسیدم که چرا خوراکی‌هایش را نمی‌خورد و او گفت که از خوراکی‌های تکراری خسته شده و دیگر آنها دوست ندارد. بنابراین با هم چند خوراکی جدید برای میان وعده مدرسه او پیدا کردیم و من سعی کردم به نوبت خوراکی‌های متنوع برایش بگذارم تا از آنها خسته نشود.

همه ما از خوردن غذای تکراری خسته می‌شویم و بچه‌ها هم از این قضیه مستثنی نیستند؛ البته این مشکل به راحتی قابل حل است. حتی اگر نمی‌توانید غذای جدیدی درست کنید کافی است کمی تغییر در غذای موجود در یخچال بدهید مثلا خوراک مرغ را به ساندویچ مرغ و یا سیب‌زمینی آبگوشت را به کوکو تبدیل کنید. ناگفته نماند که بسیاری از عادات غذایی در همان ماه‌های اولیه زندگی کودک، در کودک ایجاد می‌شود پس با ایجاد عادات غذایی نادرست ، شرایط را برای خود و فرزندتان سخت نکنید.

۴. کودک گرسنه نیست

اشتهای خردسالان و کودکان نوپا می‌تواند غیرقابل پیش‌بینی و متغیر باشد.

بعد از دو سالگی، سرعت رشد کاهش پیدا می‌کند. این یعنی کودک به اندازه قبل گرسنه نیست. بعضی روزها ممکن است کودک خیلی گرسنه باشد و بعضی روزها اشتهای چندانی نداشته باشد. تا وقتی که نقش خود درتغذیه کودک ( چی؟ کی؟ کجا؟) را به درستی ایفا می‌کنید  و در مورد قوانین غذا خوردن قاطع هستید، به کودک اجازه دهید هرچه به هر مقدار که می‌خواهد بخورد. ممکن است که کودک شما موقع نهار یا هر وعده غذایی دیگری به هر دلیلی، واقعا گرسنه نباشد و این اشکالی ندارد.

راه حل

سعی کنید بپذیرید که ممکن است کودک موقع نهار یا شام واقعا گرسنه نباشد و به کودک یادآوری کنید که بعد از اتمام زمان صرف غذا، آشپزخانه تا وعده غذایی بعدی بسته است.

از  دسترس قرار دادن خوراکی‌هایی که خاصیت غذایی کمی دارند اما سیرکننده هستند، بپرهیزید. بیسکوییت، چوب‌شور، پفک، شکلات، چیپس و…. خوراکی‌هایی هستند که خاصیت غذایی کافی برای کودکتان ندارند.

حواستان باشد که کودکتان ریزه‌خواری نکند.

 

۵. چیزی باعث حواس‌پرتی کودک شده است

بسیاری از مادرانی که کودک نوپا دارند، هنگام تغذیه فرزند خود، کودک را جلوی تلوزیون می‌نشانند یا تلفن همراه و تبلتی برای تماشای هم‌زمان انیمیشن در اختیار فرزندشان قرار می‌دهند. عادت به تماشای انیمیشن و یا آهنگ در گذر زمان در کودک نهادینه شده و تاثیرات نامطلوب به‌جا می‌گذارد.

اگر به کودک اجازه دهید سر میز غذا تلویزیون تماشا کند یا با اسباب بازی‌هایش بازی کند، قطعا حواس او پرت می‌شود.

وقتی کودک در حال غذا خوردن مشغول تماشای برنامه تلویزیون یا بازی با آیپد شود، تمام توجه‌اش به آن فیلم یا بازی معطوف می‌شود و نمی‌تواند بر غذا خوردن تمرکز کند، چه برسد به این‌که متوجه سیگنال‌های گرسنگی بدنش شود.

با وجود تلویزیون یا آیپد، کودک ممکن است کمتر از حد نیازش غذا بخورد یا اینکه پرخوری کند. بازی‌کردن با اسباب بازی‌ها یا با بچه‌های دیگر نیز اثر مشابهی دارد.

 

راه حل

وضع قوانینی مثل مجاز نبودن بازی یا تماشای تلویزیون سر میز غذا، می‌تواند کمک کننده باشد.

همچنین کودکان را دور از هم سر میز بنشانید. یک زیرپایی زیر صندلی کودک بگذارید تا احساس کند پاهایش روی یک سطح محکم و ثابت است.( هرچند این خود ممکن است باعث حواس پرتی شود).

 

۶. مقدار غذایی که در بشقاب کودک می‌ریزید، برایش زیاد است

بعضی کودکان اگر غذای زیادی در بشقابشان بریزید، میل خود را به غذا از دست می‌دهند.

من با دخترم چنین مشکلی داشتم. برای پسر و دخترم به یک مقدار غذا می‌ریختم، اما دخترم از غذا خوردن امتناع می‌کرد. هم غذا اسراف می‌شد و هم دخترم که از مقدار زیاد غذای بشقابش مضطرب می‌شد، چیزی نمی‌خورد. تا اینکه بالاخره متوجه اشتباهم شدم.

راه حل

وقتی غذای دخترم را نصف کردم، دوباره شروع به خوردن کرد و حتی گاهی اوقات بعد از تمام کردن بشقابش، غذای بیشتری می‌خواست. با اینکه مقدار غذای کمتری به او می‌دادم، اما دقت می‌کردم که رژیم غذایی متعادل و متناسب با نیاز بدنش داشته باشد.

دسرهای مورد علاقه کودک (ژله، کرم کارامل، و…) بعد از صرف غذای اصلی در اختیار کودک قرار دهید تا فرزندتان تشویق به تمام کردن غذای اصلی خود شود .

 

۷. حال کودک خوب نیست

اگر حال کودک خوب نباشد، احتمالا اشتهای خود را از دست خواهد داد. این معمولا اولین نشانه بیماری در کودکان است.

در این صورت تا زمانی که اشتهای کودک به حالت عادی برگردد، به او آب کافی و غذاهای زودهضم مثل برنج سفید، موز، نان سفید، بستنی، سوپ و سس سیب بدهید.

راه حل

اگرمتوجه شدید که کودک میلی به غذا خوردن ندارد و بی‌حال و خسته است، به احتمال زیاد بیمار است. در این صورت به او غذا بدهید اما او را مجبور به خوردن نکنید. در هنگام بیماری، دادن مایعات کافی به کودک بسیار مهم است.

ممکن است کودک مشکلات گوارشی مثل یبوست یا رفلکس معده داشته باشد که باعث می‌شوند غذا خوردن برایش ناخوشایند باشد.

در این حالت مصرف غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات و مایعات فراوان(یبوست) و پرهیز از مصرف غذاهای اسیدی مانند گوجه فرنگی و مرکبات و غذاهای تند (رفلکس معده) می‌تواند به حل مشکل کمک کند. اگر مشکلات گوارشی کودک ادامه پیدا کرد، با پزشک یا متخصص تغذیه کودکان مشورت کنید.

۸. مصرف زیاد شیر ( یا آبمیوه)

نوشیدن شیر بین وعده‌های غذایی می‌تواند کودک را سیر کند. شیر دارای چربی و پروتئین است که هر دو به سیر نگه داشتن کودک کمک می‌کنند.

راه حل

کودکان نباید بیش از ۵۰۰ میلی لیتر(دو لیوان) شیر در روز مصرف کنند. ا

گر کودک هرروز شیر مصرف می‌کند، می‌توانید در هر وعده غذایی و قبل از خواب نیم لیوان شیر به کودک بدهید. بین وعده‌های اصلی فقط آب مجاز است.

آب میوه‌ها شکر زیادی دارند که بدن کودک به آن نیازی ندارد. چون شکر ارزش غذایی پائینی دارد.

می‌دانستید که ۲۵۰ میلی لیتر( یک لیوان) آبمیوه، شش قاشق چای‌خوری شکر دارد؟ اگر کودک شما به آبمیوه علاقه دارد، مصرف آن را به کمتر از ۱۲۵ میلی لیتر( نصف لیوان) در روز محدود کنید و آن را با اضافه کردن آب رقیق کنید. بهتر است آبمیوه همراه با غذا مصرف شود.

فراموش نکنید که مصرف شیر برای کودکان ضروری است، اقدام به حذف آن نکنید و اگر به دلایلی همچون بیماری مجبور به حذف شیر از رژیم غذایی کودکتان هستید، حتما ماده غذایی جایگزین همچون ماست و پنیر و کشک کم نمک و.. برای کودک در نظر بگیرید.

۹. میان‌وعده

کودکانی که بین وعده‌های اصلی ریزه‌خواری می‌کنند یا در طول روز چندین میان‌وعده مصرف می‌کنند، ممکن است دیگر برای وعده‌ی اصلی اشتها نداشته باشند. به همین دلیل نظم دادن به مصرف میان‌وعده اهمیت زیادی دارد.

راه حل

خوردن میان‌وعده حتما باید طبق برنامه بوده و زمان مشخصی داشته باشد. میان وعده‌ها باید محدود به یک یا دو خوراکی انتخاب شده توسط والدین مثل ماست، میوه، پنیر و بیسکوییت باشد.

کودکان نباید معده خود را با میان وعده پر کنند. در این صورت غذای کافی نمی‌خورند و نظم و انضباط را نیز یاد نمی‌گیرند. این نه تنها برنامه وعده‌های غذایی خانواده را به هم می‌ریزد؛ بلکه به مرور زمان می‌تواند باعث سوء‌تغذیه شده و همچنین بر ارتباط کودک با غذا تاثیر منفی بگذارد.

میان‌وعده‌های سالم را در می‌توانید لیستی از میان وعده‌های سالم تهیه کنید و در اختیار فرزندتان قرار دهید تا برای روزهای مختلف از بین آنها انتخاب کند. انواع آجیل (به شرطی که شور نباشد)، میوه، کیک‌ها و شیرینی‌های خانگی، آب‌میوه‌های طبیعی و … می‌تواند ایده‌های خوبی برای میان‌وعده کودک باشد.

اگر کودک شما نیاز به مصرف پودرهای تقویتی دارد، (در صورت تایید دکتر) ترکیب این پودرها همراه آب‌میوه‌های سالم و یا شیر می‌تواند ایده خوبی برای میان‌وعده فرزندتان باشد.

۱۰. خستگی

ممکن است کودک شما آنقدر خسته باشد که نتواند چیزی بخورد. بعد از یک روز طولانی که با بازی و رفتن به مهد کودک سپری شده است، بعضی بچه ها انرژی کافی برای بلند کردن قاشق را هم ندارند.

اگر کودک بهانه گیری می‌کند، راحت به گریه می‌افتد و چشم‌هایش را می‌مالد یا علائم کمبود انرژی دارد، به احتمال زیاد خیلی خسته است.

راه حل

آنها را به غذا خوردن پیش از رفتن به رختخواب تشویق کنید و به آنها یادآوری کنید که برای وعده بعدی تا صبح باید صبر کنند.

اگر نتوانستند به اندازه کافی غذا بخورند، نیازی به نگرانی نیست. چون روز بعد با خوردن غذای بیشتر، جبران می‌کنند. پیشنهاد شخصی من این است که اگر کودک شما با زبان خودش می‌گوید که گرسنه است ولی توانایی کمی برای خوردن غذا دارد، سعی کنید غذا خوردن را برای او ساده کنید. مثلا بجای اینکه کتلت جلوی فرزندتان قرار دهید تا خودش لقمه بگیرد، شما برایش ساندویچ درست کنید. و هرگز با قراردادن حجم تعدادی غذای مختلف گیج نکنید.

اگر کودک شما هر شب موقع شام خسته است، شاید به یک چرت کوتاه در بعد از ظهرها نیاز دارد. همچنین می توانید شام را زودتر صرف کنید. اما قبل از هر اقدامی دلیل خستگی بیش از حد کودک را کشف کنید و اقدام به رفع آن نمایید.

اگر کودک شما بعضی مواقع خسته است، مشکلی برای سلامت او ایجاد نمی شود. اما خستگی های مفرط و پیاپی در کودکان قطعا دلیلی دارد و اهمیت بسیاری دارد. به عنوان مثال کودکانی که از فقر آهن رنج می برند، عموما دچار خستگی و بی حالی هستند.پس اگر کودکتان دایم خسته و بی حال است با یک پزشک مشورت کنید.

پی نوشت:

آگاهانه رفتار کنید. کودکتان، ویژگی‌ها و ژنتیک کودکتان را بشناسید و رفتاری مطابق فرزند خود انتخاب کنید. هرگز در حضور فرزندتان در مورد عادات غذایی غلط فرزندتان سخن نگویید. به کودک خود برچسب نزنید. شما با چند راهکار ساده و کمی درایت قادرید عادات غذایی فرزند خود را تغییر دهید و اصلاح کنید.  هر چند وقت یکیار غذایی جدید و متفاوت را تست کنید و از کودکانتان برای طبخ و اماده سازی آن غذا کمک بگیرید.

و

بدانید که عادات سالم غذایی باید اول در خانواده شما نهادینه شود تا تاثیری ماندگار بر فرزندتان بگذارد.

منبع : ۱۰ Reasons Why Your Child Isn’t Eating at Meals (and What to Do!)

سایت: childmind.org