مشکلات رفتاری کودکان

عوامل درونی و بیرونی شیوع بیخوابی در کودکان

همه‌گیرشناسی

شیوع

طبق مطالعات مقطعی ۲۰ تا ۳۰ درصد کودکان مشکلات جدی در به خواب رفتن و عمیق شدن خواب دارند که در بیشتر موارد منشا رفتاری دارند و با رفتار درمانی قابل حل می‌باشند. محققان در بیشتر مطالعات انجام شده در این مورد، به نتایج مشابهی دست پیدا کرده‌اند.

مشکلات خواب در همه گروه های سنی وجود دارد:

• نوزادان و نوپایان: از خواب پریدن یکی از شایع‌ترین مشکلات خواب در بین نوزادان و نوپایان است. ۲۵ تا ۵۰ درصد کودکان در سنین شش ماهگی و بالاتر شب ها از خواب می‌پرند. مقاومت در مقابل رفتن به رختخواب در ۱۰ تا ۱۵ درصد نوپایان دیده می‌شود.
• کودکان در سنین پیش از دبستان: ۱۵ تا ۳۰ درصد کودکان در سنین پیش از دبستان، به سختی به خواب می‌روند یا شب ها از خواب می‌پرند. در بیشتر موارد این دو مشکل به طور همزمان در یک کودک وجود دارد.
• اواسط کودکی: قبلا تصور می‌شد اختلالات خواب در این سن نادر باشند، اما امروزه محققان دریافته‌اند که حدود ۲۵ تا ۴۰ درصد کودکان ۴ تا ۱۰ ساله درگیر چنین مشکلاتی هستند. ۱۵ درصد از این کودکان در مقابل خوابیدن مقاومت دارند و تقریبا ۱۱ درصد آنها اضطراب مرتبط با خواب دارند (بی‌خوابی روانی)
• نوجوانان: مطالعات نشان می‌دهند ۱۱ درصد نوجوانان (سنین ۱۳ تا ۱۶ سال) سابقه بی‌خوابی دارند. به خصوص کودکان مبتلا به اختلالات تکامل عصبی (اوتیسم، عقب ماندگی ذهنی) و اختلالات روانی (افسردگی، اضطراب، اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه [ADHD] ) بیشتر در معرض خطر بروز اختلالات خواب قرار دارند.

عوامل درونی و بیرونی

بی‌خوابی در کودکی دارای علل درونی (عوامل مادرزادی یا عوامل مربوط به خصوصیات منحصر به فرد کودک که او را مستعد اختلالات خواب می‌کند) و بیرونی (محرک‌های محیطی یا عکس‌العمل والدین) است که باعث بروز مشکل یا مزمن شدن آن می‌شود:

• عوامل درونی که کودک را مستعد اختلالات خواب می‌کند، عبارتند از: مزاج کودک، مشکلات پزشکی، ریتم شبانه روز یا ساعت بیولوژیک (شب بیدار و سحر خیز یا آدم صبح و آدم شب)، اختلالات تکامل عصبی، یا اختلالات اضطرابی
• عوامل بیرونی که کودک را مستعد اختلالات خواب می‌کند، عبارتند از: خصوصیات شخصیتی والدین که موجب ناتوانی آنها در تعیین محدودیت‌های مشخص در رابطه یا زمان خواب می‌شود، بیمارهایی روانی، فشار عاطفی، یا سایر مسئولیت‌ها یا ساعات کاری طولانی. در سایر موارد ناهماهنگی بین انتظارات والدین و سیر طبیعی رشد و تکامل کودک می‌تواند عامل ایجاد اختلالات خواب در کودک شود. در نهایت عوامل محیطی مثل داشتن اتاق مشترک با خواهر یا برادر یا والد یا سایر اعضای خانواده (مثلا پدر بزرگ و مادر بزرگ) می‌تواند باعث تشدید بی‌خوابی شود.

انیمیشن کودکانه زمان خواب

در بسیار ی از موارد ترکیبی از عوامل درونی و بیرونی باعث ایجاد مشکلات خواب می‌شود. برای مثال کودکان بهانه‌گیر و وسواسی ممکن است اصرار داشته باشند پیش از خواب شرایط خاصی توسط والد برایشان فراهم شود و حاضر به ایجاد هیچ‌گونه تغییری در این الگو نباشند.

والدین بی‌تجربه ممکن است با عکس العمل نادرست، باعث تشدید این رفتار نامطلوب در کودک شوند. مثلا وقتی کودک گریه میکند و از رختخواب بیرون می‌آید، والدین به جای بی‌اعتنایی به رفتار بد کودک، به او توجه و خواسته او را برآورده می‌کنند.

اثر عوامل درونی و بیرونی در یک مطالعه کوهورت یا هم‌گروهی روی دوقلوها (سن متوسط ۱۶ ماهگی) نشان داده شده است. طبق این پژوهش، میزان خواب مورد نیاز برای هر شخص به طور متوسط ۲۶ درصد تابع به عوامل ژنتیکی و ۶۶ درصد تابع عوامل محیطی است. یک پژوهش بلند مدت دیگر روی دوقلوها نشان می‌دهد که میزان خواب روزانه تا حد زیادی به عوامل محیطی بستگی دارد؛ در حالیکه میزان خواب شبانه تا حد زیادی تابع عوامل ژنتیکی است. اگرچه، عوامل محیطی در یک دوره مهم از زندگی کودک در حدود ۱۸ ماهگی، نقش مهمی در خواب شبانه او در آینده دارد.

با استفاده از پرسشنامه غربالگری BEARS می‌توان مشکلات خواب کودکان را شناسایی و ارزیابی نمود و گزارشی از سابقه خواب کودک به دست آورد.  با استفاده از این تست ۵ مشخصه خواب (مشکلات خواب، خواب زیاد در طول روز، از خواب پریدن در شب، نظم و مدت زمان خواب، خروپف کردن) قابل تشخیص و ارزیابی است.

اگر مشکل اصلی مقاومت در مقابل خوابیدن یا مشکل در به خواب رفتن و داشتن خواب عمیق (بی‌خوابی) باشد، به احتمال زیاد منشا آن مشکلات رفتاری است. برای شناسایی عوامل موثر و یافتن راه حل، نیاز به بررسی بیشتر است. گزارش سابقه خواب شامل توضیح مفصل از مشکلات خواب از جمله زمان به خواب رفتن، عکس‌العمل والدین به مشکل و عوامل اجتماعی_روانی موثر که ممکن است موجب بروز یا مزمن شدن مشکل شده باشند است. دفتر ثبت خواب می‌تواند برای شناسایی مشکل و زمان شروع آن بسیار سودمند باشد. اطلاعات به دست آمده از سابقه خواب کودک در جدول ثبت و در مقاله‌ای دیگر به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

قصه کودکانه آقای سنجاب نمیخوابد

تفسیر سابقه خواب می‌تواند به چند دلیل چالش برانگیز باشد. اول اینکه به ندرت پیش می‌آید خود بیمار (کودک) از مشکل بی خوابی‌اش شکایت داشته باشد. بنابراین معمولا ارزیابی بالینی باید بر اساس نگرانی‌های والدین و مشاهدات و برداشت‌های شخصی آنها که تحت تاثیر احساسات است انجام شود که امکان اشتباه را بالا می‌برد. دوم اینکه مشکلات خواب در کودکان باید با توجه سیر طبیعی رشد و تکامل کودک تشخیص داده شود. رفتار، الگوی خواب و مدت زمان طبیعی خواب در هر سنی کاملا متفاوت است. سوم اینکه تفاوت‌های فرهنگی در الگوها و عادات خواب (برای مثال محل خواب، به تنهایی یا دسته جمعی خوابیدن و غیره) تاثیر اساسی بر تعریف والدین از اختلال خواب و پذیرش استراتژی‌های درمانی مختلف توسط آنها دارد. بنابراین درمانگر باید سابقه خواب را با در نظر گرفتن وضعیت و شرایط کودک و خانواده‌اش تفسیر کند. همچنین تفسیر و درمان باید با توجه به عکس‌العمل کودک و خانواده‌اش به مداخلات رفتاری انجام شود.

هدف ما داشتن کودکانی شادتر و سالمتر است، لطفا با نظرات و پیشنهادات خود ما را در این راه یاری کنید.
رعنااستوری، دوست خوب کودکان، همراه خوب والدین

منبع مقاله: Behavioral sleep problems in children

سایت: uptodate.com

دربارهرعنا جعفری