۲۳ راه کار برای پرورش خلاقیت در کودکان
نکاتی برای پرورش کودک خلاق
به‌طور کلی شما می‌توانید با قراردادن کودک در معرض محرک‌های الهام‌بخش، خلاقیت ذاتی او را شکوفا کنید. این یعنی پرورش علاقه ذاتی کودک به علم‌آموزی و مطالعه. همچنین باید لوازم و شرایط را برای رشد خلاقیت کودک فراهم کنید. کودک برای خلق کردن، به زمانی برای تنها بودن، فکر کردن، تحلیل کردن، تصور کردن و بازی کردن و ور رفتن با اشیا نیاز دارد.
همچنین تشویق و تصدیق غیرمنتقدانه از سوی والدین در پرورش خلاقیت کودک اهمیت زیادی دارد. برای کودکی فضایی فراهم کنید که به خلاقیت او اجازه رشد بدهد نه اینکه آن را سرکوب کند. با این‌کار به تدریج عادت تفکر خلاقانه را در کودک ایجاد می‌کنید که در آینده و بزرگ‌سالی برایش بسیار مفید خواهد بود.
در زیر به نکاتی برای پرورش خلاقیت در کودکان اشاره شده است:
۱. کودک را به مطالعه عادت دهید:
یکی از فواید بی‌شمار مطالعه گسترش افق فکری کودک است. مطالعه کودک را در معرض اطلاعات و تجارب جدید قرار می‌دهد که می‌تواند علاقه او را جلب کند و در او انگیزه و شوق خلق و ساختن را ایجاد کند.
مطالعه تفکر خیالی را در کودک نقویت می‌کند. همچنین معلوماتی که کودک از مطالعه به‌دست می‌آورد، مواد اولیه برای خلاقیت هستند. کودک با مطالعه از آنچه وجود دارد مطلع می‌شود، بنابراین می‌فهمد که چطور باید به مرحله بعد برود.
شما می‌توانید کتابهای زیر را که به پرورش خلاقیت در کودکان کمک شایانی می‌کند، از اپلیکیشن رعنا استوری تهیه کنید.
۲. او را با ادبیات، موسیقی و هنر آشنا کنید:
دیدن کارهای خلاقانه دیگران می‌تواند برای کودک الهام بخش باشد و باعث شود خودش نیز به این کار تشویق شود.
۳. افق دید او را گسترش دهید:
کودک به مواد خام احتیاج دارد تا با کمک قوه تخیلش از آنها چیزهای جدید خلق کند. کارهای جدید انجام دهید و به جاهای جدید بروید. اما آنها را مجبور به کاری نکنید زیرا ممکن‌است نتیجه عکس بدهد. برای مثال کودک را مجبور به رفتن به موزه نکنید. اجبار می‌تواند منجر به ایجاد تنفر شود. به جای آن آموختن را برایش لذت‌بخش کنید.
۴. علایق کودک را پرورش دهید:
تا زمانی که کودک به چیز بی‌ضرری علاقه دارد، او را منع یا دلسرد نکنید، بلکه با او همراه شوید. با کودک در مورد موضوع مورد علاقه‌اش صحبت کنید. نه به عنوان یک والد بدبین، بلکه به عنوان یک دوست علاقه‌مند و با فکرباز.
در صورت امکان برای کودک وسایل و چیزهای مرتبط با علاقه‌اش تهیه کنید تا قوه‌ی تخیل او تقویت شود.
علاقه او را بپذیرید هرچند که بی‌ارزش یا کم‌اهمیت به نظر بیاید:
علاقه و اشتیاق کودک شماست که باعث تقویت قوه تخیل او می‌شود. گاهی علاقه به موضوعات به ظاهر بی‌اهمیت می‌تواند به چیزهای بزرگ تبدیل شود. برای مثال اگر کودک شما به عروسک‌های قهرمانان علاقمند است، ممکن است روزی به نوشتن داستان‌های تخیلی یا علم روباتیک علاقمند شود.
۵. وسایل و ابزارهایی که کودک بتواند با آنها ایده‌های خلاقانه خود را اجرا کند در دسترس‌اش قرار بدهید:
لوازم هنر، کاغذ، آلبوم، لگو، پازل‌های سه‌بعدی، آلات موسیقی و کامپیوتر. این وسایل ممکن است قیمتی در حد یک دوربین ویدیویی گران داشته باشند، یا اینکه چیزهایی مثل جعبه‌های مقوایی اضافه باشند که قیمتی ندارند.
۶. به کودکی فضایی برای خلاقیت بدهید:
گاهی کودک برای خلاقیت نیاز به یک محیط آرام و تنهایی دارد. همچنین به یاد داشته باشید که کارهای خلاقانه ممکن است باعث کثیف شدن ونامرتب شدن محیط شوند. اگر کودک می‌خواهد خلاقیت خود را روی دیوارهای خانه به نمایش بگذارد، بهتر است پیش از اینکه این کار را بکند، دیوارها را با کاغذ بپوشانید.
۷. بازی آزاد:
اجازه دهید کودک با اسباب‌بازی‌هایی مثل عروسک یا لگو بازی کند که نیاز به تخیل دارند.
۸. عوامل حواس‌پرتی یا مزاحمت که وقت کودک را پر می‌کنند و فرصتی برای فکر کردن، تحلیل و استفاده از قوه تخیل برایش باقی نمی‌گذارند را از بین ببرید:
مثل بازی‌های ویدیویی و شبکه‌های اجتماعی
۹. اجازه دهید حوصله‌اش سر برود:
زیرا این به کودک فرصتی می‌دهد که فکر کند، ایده‌ها و گزینه‌های مختلف را بسنجد و خود را با خیال‌بافی و قوه تخیل‌اش سرگرم کند. دکتر ترسا بولتون، استاد مدعو دانشگاه آنگلیای شرقی، در مصاحبه با BBC گفته‌است که بی‌حوصلگی و ملال برای پرورش “محرک درونی” که به خلاقیت حقیقی اجازه بروز می‌دهد، ضروری است.
۱۰. به کودک تفکر خیالی یا شیوه متفاوت تفکر را یاد بدهید:
از او سوالاتی از قبیل: “اگر … می‌شد، چه اتفاقی می‌افتاد؟” و “راه بهتری وجود دارد؟” بپرسید و اگر در پاسخ ایده‌های غیر معمول و دیوانه‌وار شنیدید، با احترام و اشتیاق عکس‌العمل نشان دهید.
۱۱. اجازه ندهید کودک در محیط‌های سرکوب‌کننده خلاقیت حضور داشته‌باشد:
نگذارید کودک در محیط‌هایی که کارهای خلاقانه‌ی کودک را تحقیر و او را دلسرد می‌کنند بماند. اگر در مدرسه اورا مجبور می‌کنند تنها به یک شیوه از پیش تعیین شده فکر کند، او را از آن مدرسه ببرید.
۱۲. کار خلاقانه او را قضاوت یا از آن انتقاد نکنید:
از کودک انتظار نداشته باشید برای رضایت شما و دیگران چیزی بسازد. مهم‌ترین نکته این‌است که خودش راضی باشد. اجازه دهید آزادانه خود را ابراز کند. اگر نظر شما را می‌پرسد، به جنبه های منحصر به فرد کارش اشاره کنید، اما انتقاد نکنید.
۱۳. کودک خود را به عنوان فردی خلاق تحسین کنید:
همان‌قدر که کار کودک را تحسین می‌کنید، خودش را هم مورد تشویق قرار دهید. این باعث می‌شود او باور کند که خلاق است.
۱۴. الگوی خوبی باشید:
برای کودک خود والدی باشید که خلاق است و از خلاقیت‌اش لذت می‌برد. چیزهایی را که می‌سازید به او نشان دهید. به او نشان دهید که تفکر آزاد، ماجراجویی و ریسک‌پذیری را تحسین می‌کنید.
کودک را با فردی که می‌تواند الگوی مناسبی باشد، آشنا کنید: اگر شخصا نمی‌توانید کسی را به کودک معرفی کنید، داستان زندگی یک فرد خلاق، دست‌آوردهای او و اینکه چگونه موفق شده است را برایش تعریف کنید.
اگر کودک شما به هنر علاقمند است، با او در مورد لین مانوئل میراندا یا استفان کینگ صحبت کنید. اگر کودک به تکنولوژی علاقه دارد، او را با مارک زاکربرگ، لری پیج یا بیل گیتس آشنا کنید. (این نکته‌ای کلیدی در پرورش اعتماد به نفس است. برای مطالعه مقاله‌ی کاربردی پرورش اعتماد‌به‌نفس اینجا کلیک کنید.)
۱۵. همراه با کودک به فعالیت‌های خلاقانه بپردازید:
با اینکه به طور کلی معمولا کودک را تنها می‌گذارید تا قوه تخیلش به کار بیفتد، همراهی با کودک در ساختن چیزها، می‌تواند برای او لذت‌بخش‌تر باشد.
همچنین این فرصت خوبی برای راهنمایی اوست، اما او را مجبور نکنید ایده‌ی شما را بپذیرد و به روش شما کار کند.
شما می‌توانید با یکدیگر یک اسباب بازی چوبی یا سازه لگویی بسازید، داستان بنویسید یا آلبوم بسازید. با ذهنی باز و به قصد بازی با کودک همراه شوید. با انجام بازی‌های خلاقانه با کودک می‌توانید دنیا را از نگاه او ببینید و با او ارتباط برقرار کنید.
۱۶. به کودک بابت کارهای خلاقانه‌اش پاداش بدهید:
مثلا نقاشی یا داستان کوتاهی که خودش نوشته را از او بخرید.
۱۷. کودک را تشویق به شرکت در مسابقه‌های مرتبط با حوزه مورد علاقه‌اش کنید:
اما بر جنبه سرگرمی و تجربه‌ی شرکت در مسابقه تاکید کنید و به کودک یادآوری کنید که فقط چند نفر می‌توانند برنده شوند. همچنین او باید به باخت به عنوان انگیزه و دلیلی برای تلاش بیشتر نگاه کند نه شکست. در مسابقات هنری، قضاوت امری شخص و سلیقه‌ای است و ممکن است عادلانه نباشد. 
۱۸. به کودک اهمیت شکست را یاد بدهید. همچنین به او بیاموزید که موفق نشدن اشکالی ندارد:
ترس از شکست می‌تواند یک فرد خلاق را از تلاش برای به واقعیت مبدل کردن ایده‌هایش بازدارد. به کودک بگویید که باید شکست را به عنوان فرآیندی که در نهایت منجر به پیروزی می‌شود ببیند نه یک وضعیت دائمی. اعتماد به نفس لازم برای برخواستن و ادامه دادن پس از هر شکست را در او ایجاد کنید.
گفته توماس ادیسون را به یاد آورید که می‌گفت: “من شکست نخوردم، بلکه ده هزار روشی که سیستم کار نمی‌کند را پیدا کردم”
۱۹. با کودک درباره احساسات صحبت کنید:
احساسات مواد خام برای کارهای هنری هستند.
۲۰. با کودک خردسال یا پیش‌دبستانی خود بازی‌های خلاقانه انجام دهید:
با این کار او در سال های اول زندگی‌اش لذت ساختن و خلاقیت را می‌چشد.
۲۱. برای کودک قوانین زیاد تعیین نکنید و او را آزاد بگذارید:
آدام گرنت، استاد مدیریت و روانشناسی دانشکده وارتون دانشگاه پنسیلوانیا و نویسنده کتاب “اصیل ها: چطور شخصیت‌های ناهمنوا و ساختار‌شکن، دنیا را تکان می‌دهند” معتقد است علت شکست و شکوفا نشدن پتانسیل کودکان بسیار باهوش، این است که این کودکان یاد نگرفته‌اند خودشان باشند. تلاش برای جلب تائید دیگران و پیروی از روند رایج، منجر به خلق چیزهای جدید نمی‌شود.
آدام گرنت می‌گوید برای اینکه یک کودک خلاق در آینده بتواند چیزی ابداع کند، والدین باید قوانین کمتری برای کودک تعیین کنند و اجازه دهند او خودش فکر کند و به نتیجه برسد. همچنین یافته‌های یک پژوهش انجام شده در دانشگاه بوستون نشان می‌دهد که والدین کودکان معمولی به طور متوسط ۶ قانون (مثل زمان رفتن به رختخواب یا انجام تکالیف) و والدین کودکان بسیار خلاق کمتر از یک قانون برای کودکان خود وضع می‌کنند. به جای وضع قوانین به کودکان خود ارزش‌ها را آموزش دهید.
۲۲. برای کودک محدودیت ایجاد کنید:
با اینکه برای پرورش خلاقیت نباید جلوی فکر کردن به ایده‌های هر چند تخیلی و گاها دیوانه‌وار را گرفت، اما در واقعیت، خلاقیت معمولا به خاطر وجود قیدها و ساختارها محدود می‌شود. برای مثال یک برنامه تلویزیونی با بودجه محدود، برای یک ساعت برنامه ریزی می‌شود. هرچقدر کودک چیزهای کمتری داشته باشد، خلاق‌تر می‌شود. اگر منابع محدودی در اختیار کودک خود بگذارید، او خیلی زود متوجه می‌شود که خلاقیت با وجود محدودیت هاست که رشد می‌کند.
۲۳. کودک را آزاد بگذارید تا علائق مختلف و گاها سطحی داشته‌باشد، نه فقط تجربه و دانش عمیق در یک حوزه:
او را مجبور نکنید در یک حوزه تخصص پیدا کند، بلکه علائق او را در حوزه‌های مختلف پرورش دهید. آدام گرنت می‌گوید برندگان جایزه نوبل در مقایسه با سایردانشمندان، بیشتر پیش می‌آید که در حیطه بازیگری، رقص، شعبده بازی، نوشتن فیلمنامه، شعر یا ادبیات، هنر یا موسیقی هم دستی داشته باشند. زیرا آنها ذاتا کنجکاو هستند و این کنجکاوی باعث می‌شود درباره موضوعات دیگر نیز اطلاعاتی کسب کنند.
سخن آخر:
فراموش نکنید که توانمندی‌ها و قدرت تمام کودکان با هم متفاوت است، پس هیچ‌گاه فرزند خود را با هیچ کودک دیگری مقایسه نکنید.
در دنیای امروز والدین دلمشغولی‌ها و مشکلات خاص خود را دارند که موجب می‌شود نتوانند زمان کافی به کودکان خود اختصاص دهند. ما از شما خواهش می‌کنیم که اگر نمی‌توانید هر روز زمانی را به بودن در کنار فرزند خود اختصاص دهید حداقل برنامه‌ای منظم برای بودن در کنار فرزند خود تنظیم کنید و در کودک خود امنیت روانی کافی ایجاد کنید.
مثلا هفته‌ای یک بار دو الی سه ساعت در کنار فرزند خود بنشینید و از فضاهای مجازی خود فاصله بگیرید. با فکر باز با او بازی کنید و لذت ببرید. شما می‌توانید انجام فعالیت‌های خلاقانه و لذت‌بخش را به آن زمان‌ها موکول کنید. نکته کلیدی این جاست که وقتی در کنار فرزند خود هستید سایر دغدغه‌ها و مشکلات زندگی را رها کنید. اگر بتوانید هر روز زمانی کوتاه مثلا ۱۵ دقیقه را به لذت بردن و همنشینی با کودک‌تان اختصاص دهید قطعا نتیجه بهتری خواهید گرفت. اجرای تمام رفتارها و نکات یاد شده در این مقاله نیازمند مداومت رفتاری از سمت شما والدین و اصلاح نگرش شما در بسیاری از مسایل است و عملا هیچ‌گونه هزینه مالی برای شما در برنخواهد داشت.
منبع: مقاله raising a creative child: what you need to know
سایت: raisesmartkid.com
