راه کارهای خاص درمانی برای بیخوابی در کودکان
روتین زمان خواب:
ایجاد یک برنامه منظم و روتین ثابت برای زمان خواب، می‌تواند برای همه مشکلات رفتاری بیخوابی (مقاومت در مقابل خوابیدن، از خواب پریدن در شب و دیر به خواب رفتن) موثر باشد.
روتین خواب باید بین ۲۰ تا ۴۵ دقیقه و شامل سه تا چهار فعالیت آرامش بخش مثل دوش گرفتن، پوشیدن لباس خواب و خواندن داستان باشد. کودک نباید پیش از خواب اجازه تماشای تلویزیون یا کار با سایر دستگاه الکترونیکی را داشته باشد.
هنگام خواب باید شرایط مساعد و عوامل کمک کننده از جمله عروسک یا پتوی مورد علاقه کودک برایش فراهم باشد. وقتی کودک خواب‌آلود اما بیدار است او را به رختخواب ببرید. این کار باعث می‌شود وابستگی کودک به حضور والدین هنگام خواب کاهش پیدا کند.
تنظیم یک برنامه با میزان خواب متناسب با نیازهای کودک ضروری است. زمان خواب باید با ساعت بیولوژیک طبیعی کودک هماهنگی داشته باشد. خوابیدن در یک زمان خاص، باعث منظم شدن ساعت بدن و راحت‌تر به خواب رفتن کودک می‌شود.
بی‌اعتنایی هدف دار:
برای حل مشکلاتی که کودک در آنها نیازمند کمک والدین است مثل دیر به خواب رفتن یا از خواب پریدن شبانه، تکنیک بی‌اعتنایی هدف دار می‌تواند مفید واقع شود. معمولا کودکی که چنین مشکلاتی برای خوابیدن دارد، می‌خواهد والد هنگام به خواب رفتن او در اتاق حضور داشته باشد، یا در طول شب والد را از خواب بیدار می‌کند تا احساس اطمینان کند.
در این تکنیک هنگام خواب کودک، حضور و کمک والد باید به طور تدریجی یا ناگهانی کم شود. وقتی به طور مداوم از این تکنیک استفاده شود، در نهایت کودک دیگر برای به خواب رفتن یا داشتن خواب عمیق نیازی به کمک والدین نخواهد داشت.
چه زمانی از دارو درمانی برای بیخوابی کودکانمان استفاده کنیم؟
قطع نیاز تعدیل نشده (اجازه بدهید کودک گریه کند)
در این تکنیک والد پس از بردن کودک به رختخواب در یک زمان خاص، تا صبح به او و رفتارهایش بی‌توجهی می‌کند. با اینکه این روش بسیار موثر است، معمولا مورد پذیرش خانواده ها قرار نمی‌گیرد زیرا اکثر والدین قادر به تحمل گریه و رفتارهای اعتراض آمیز کودک نیستند.
قطع نیاز مرحله به مرحله:
قطع نیاز مرحله‌ای یک رویکرد جایگزین برای از بین بردن وابستگی کودک به حضور والدین در هنگام خواب است.
در این روش والد پس از بردن کودک خواب‌آلود به رختخواب در یک زمان خاص، در فواصل زمانی خاص که به تدریج کمتر می‌شوند، به کودک سر میزند.
هر شب زمان انتظار کودک چند دقیقه بیشتر می‌شود. وقتی والد به کودک سر میزند، باید به او احساس اطمینان بدهد اما کوتاه (در حد ۱ تا ۲ دقیقه) و غیراحساسی (مثلا به جای نوازش و بغل کردن، شانه او را لمس کند).
از آنجا که در این روش هدف استقلال یافتن کودک برای خوابیدن است، یک زمان انتظار بهینه و خاص بعد از هر بار سر زدن به کودک وجود ندارد و زمان انتظار باید مطابق تحمل والد در مقابل گریه کودک و طبیعت کودک تنظیم شود.
نوع دیگر این روش به خصوص برای کودکان بزرگتر (سنین پیش از دبستان و بالاتر)، استفاده از تقویت مثبت است.
برای مثال والد فقط باید در صورتی به کودک سر بزند، که رفتار مناسبی داشته باشد (مثلا از تخت بیرون نیاید). گزینه دیگر بستن در اتاق کودک تا بهتر شدن رفتار اوست. به عنوان مثال کودکی که با هر بار سر زدن والد بیشتر تحریک می‌شود، ممکن است در صورت نشان دادن توجه کمتر، رفتار بهتری از خود نشان دهد.
تکنیک قطع نیاز مرحله ای حتی اگر فقط هنگام خواب اجرا شود، موثر است. ۱ تا ۲ هفته پس از آنکه کودک یاد گرفت به تنهایی و بدون دردسر بخوابد، نیاز او به والدین تنها محدود به زمان‌های برانگیختگی‌های شبانه می‌شود.
برای طراحی استراتژی که نیاز به مداخله والدین را کاهش دهد، درمانگر و والدین باید برای تنظیم یک برنامه مشخص با یکدیگر همکاری کنند. آنها باید هدف و مراحل لازم برای رسیدن به آن هدف را شناسایی کنند.
مثلا هدف می‌تواند به خواب رفتن کودک به طور مستقل باشد. برنامه می‌تواند به این شکل باشد که سه روز در هفته موقع خواب روتین پیش از خواب انجام شود، سه روز بعدی والد تا زمانی که کودک به خواب برود، کنار تخت او حضور داشته باشد، سه روز بعدی والد دم در اتاق کودک بایستد و در نهایت سه روز آخر بیرون اتاق منتظر بماند.
ممکن است برای خانواده‌های با تحمل و پذیرش پائین‌تر، قطع تدریجی تر مداخلات والدین موثرتر باشد.
راه کارهای خاص درمانی برای بیخوابی در کودکان
نکته: بازی قایم باشک جزو بازی‌هایی است که در این مرحله به شما کمک می‌کند.
محو تدریجی:
از تکنیک محو تدریجی می‌توان برای حل مشکل به خواب رفتن استفاده کرد که ممکن است ناشی از ناهماهنگی ساعت بیولوژیک با ساعت حقیقی باشد.
در این حالت زمان خواب‌آلودگی کودک با زمان تعیین شده برای خواب مطابقت ندارد. در این تکنیک به تدریج ساعت بیولوژیک بدن بر ساعت واقعی منطبق می‌شود. در ابتدا کودک طبق ساعت بیولوژیک بدنش می‌خوابد و سپس طی چند هفته، به تدریج ساعت خوابش را به ساعت خواب مناسب نزدیک می‌کند.
از تکنیک محو تدریجی همچنین می‌توان برای اصلاح شرایطی که کودک مدت زیادی را در رختخواب می‌گذراند (مثلا وقتی کودک به ۱۰ ساعت خواب نیاز دارد اما والدین او را مجبور می‌کنند ۱۲ ساعت در شبانه روز بخوابد ) استفاده کرد.
این مسئله باعث مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در طول شب یا صبح زود بیدار شدن می‌شود. با عقب کشیدن ساعت خواب متناسب با نیاز کودک، می‌توان این مشکل را حل کرد.
چرت زدن با برنامه:
در زمان‌بندی برای چرت زدن باید الگوهای طبیعی خواب روزانه، میزان خواب مورد نیاز بدن در ۲۴ ساعت (خواب شبانه + چرت روزانه) و میل به خوابیدن در نظر گرفته شود. راجع به مورد آخر، کودکان پس از بیدار شدن از خواب، نیاز به حداقل ۴ ساعت فاصله زمانی دارند تا دوباره خواب‌آلود شوند و میل به خوابیدن پیدا کنند. بنابراین چرت‌های نزدیک به هم، طولانی، یا نزدیک به پایان روز می‌توانند منجر به بیخوابی شبانه شوند.
تقویت مثبت:
استراتژی‌های تشویقی مثل استفاده از استیکرها و جداول تشویقی می‌توانند برای کودکان در سنین پیش از دبستان و بالاتر موثر واقع شوند. اگر کودک برای رفتار خوبش فورا پاداش بگیرد، چنین استراتژی‌هایی نتیجه بهتری خواهند داشت.
برای مثال اگر کودک به هدف تعیین شده برسد، باید در اولین فرصت استیکر تشویقی دریافت کند. همچنین برای موفقیت بیشتر اهداف تعیین شده برای کودک باید قابل دسترسی باشند. مثلا در ابتدا با اینکه کودک موقع خواب مرتب مادرش را صدا می‌کند اما در رختخواب خودش می‌خوابد، باید برای این کارش استیکر بگیرد. سپس به تدریج می‌توان اهداف چالش بر انگیزتری برای او تعیین کرد.
برای کودکان در سنین مدرسه، پاداش باید با توجه به علائق کودک تعیین شود، اما همچنان کودک باید بلافاصله پس از رسیدن به هدف، پاداش خود را دریافت کند. دریافت جوایز متعدد و کوچک‌تر معمولا اثرگذاری بهتری نسبت به جایزه‌های بزرگ با تعداد کم دارد.
منبع مقاله: Behavioral sleep problems in children
سایت: uptodate.com
