کمک به کودکان برای مقابله با تروما
بهتر است قبل از شروع اندکی در مورد واژه تروما ضحبت کنیم. تروما یا ضربه روحی در واقع به معنی تاثیر بد و منفی است که یک رویداد یا حادثه بر روی فرد یا افرادی بر جای می‌گذارد.
همانقدر که کودکان و نوجوانان نسبت به بزرگسالان در معرض آسیب دیدگی بیشتر قرار دارند، ولی با پشتبانی و حمایت مناسب، انها همچنین قادر به بهبودی سریعتر نیز هستند.
تاثیرات تروما بر روی کودکان چیست؟
احساسات شدید، گیج‌کننده و ترسناک که در پی یک رویداد آسیب‌زا یا فاجعه طبیعی رخ میدهد، حتی در کودکان و نوجوانان قابل توجه‌تر است.
چنین حوادثی میتواند احساس امنیت را در کودکان تضعیف کرده و موجب شود که آنها احساس ناتوانی و آسیب‌پذیری کنند به ویژه اگر این رویداد ناشی از یک عمل خشونت آمیز مانند حمله بدنی، تیراندازی گسترده یا حملات جنگی و ناگهانی باشد.
حتی بچه ها و نوجوانانی که به طور مستقیم در معرض یک فاجعه قرار نگرفته‌اند می‌توانند وقتی که بارها و بارها در معرض تصاویر وحشتناک این رویداد در اخبار و رسانه‌های اجتماعی قرار گرفتند، آسیب ببینند.
تاثیرات تروما بر روی کودکان و نوجوانان
کودکان زیر سن ۵ سال و ۵ سال
- کودک علائم ترس را نشان میدهد.
- کودک به والدین یا مراقب خود می‌چسبد.
- کودک گریه میکند، فریاد می‌زند و بهانه گیری و ناله میکند.
- کودک یا بی هدف و بی انگیزه حرکت میکند، و یا گوشه گیر میشود و یکجا می‌نشیند.
- کودک به رفتارهایی که در سنین پایینتر معمول است بازگشت رفتاری دارد. همانند مکیدن انگشت یا شب ادراری و خیس کردن تخت خود.
کودکان بین ۶ تا ۱۱ سال
- کودک علاقه خود را به خانواده، دوستان و فعالیتهای هیجان انگیز و تفریحی از دست میدهد.
- کودک دچار کابوس‌های شبانه یا سایر اختلالات خواب میشود.
- کودک زود رنج، آشفته و عصبانی می شود.
- کودک برای انجام تکالیف و مدرسه دچار کشمکش و مشکل می شود.
- کودک از مشکلات جسمی شکایت میکند.
- ترس‌های بی پایه و اساس در کودک رشد کرده اند.
- کودک احساس افسردگی، احساس بی حسی یا گناه نسبت به آنچه اتفاق افتاده است، میکند.
نوجوانان بین ۱۲ تا ۱۸ سال
- تاثیر اتفاقات در خواب‌ها و کابوس‌های شبانه آنها و دیگر اختلالات خوابی آنها دیده میشود.
- از یادآوری حوادث و رویدادها خودداری می کنند.
- مصرف بی از حد مواد مخدر، الکل و دخانیات در آنها مشاهده میشود.
- فعالیتهای مخرب، ویرانگر و توام با آشفتگی انجام میدهند.
- شکایت‌های جسمی در آنها وجود دارد.
- احساس گناه، انزوا و یا افسردگی میکنند.
- علاقه خودشون رو به سرگرمی‌ها و بازیهای مورد علاقه شان، از دست میدهند.
- افکار خودکشی در ذهن خود دارند.
فرزند شما در هر سنی باشد، این بسیار مهم است که به دنبال یک رویداد و یا اتفاق آسیب زا، اطمینان و پشتیبانی به او بدهید و برایش نقش حمایتی ایفا کنید.
واکنش کودک در برابر یک فاجعه، ضربه روحی یا تروما میتواند تا حد زیادی وابسته به عکس العمل والدین یا مراقبت کنندگان آن کودک باشد.
بنابراین مهم است که والدین آموزش‌های لازم در زمینه آسیب های ناشی از تروما و استرس های آن را بیاموزند.
هر چه بیشتر درباره علائم، تاثیرات و گزینه های درمانی آگاهی داشته باشید، به شما کمک میکند تا بهتر به فرزندتان کمک کنید و روند بهبود را ساده‌تر طی کنید.
آنچه مشخص است با عشق و پشتیبانی شما، افکار و احساسات بد و استرس‌های آسیب زای ناشی از تروما، ساده تر و راحت تر از بین می‌روند و زندگی فرزند شما در روزها یا هفته های بعد از یک رویداد ناگوار میتواند بهتر به حالت عادی برگردد.
-
نکته اصلی در بهبودی تروما و یا ضربه‌های روحی : قرار گرفتن کودک یا نوجوان در معرض رسانه ها را به حداقل برسانید.
کودکانی که یک واقعه آسیب زا را تجربه کرده اند، اغلب با قرار گرفتن در معرض پوشش خبرهای بد رسانه ای، بیشتر و بیشتر آسیب میببینند.
حقیقت این است که قرار گرفتن در معرض بیش از حد تصاویر نادرست، ناراحت کننده و آسیب‌زا ( مانند مشاهده مکرر کلیپهای ویدیویی که در رسانه های اجتماعی و یا سایت‌های خبری پخش میشود) حتی میتواند در کودکان یا نوجوانانی که مستقیما تحت تاثیر این رویداد قرار نگرفتند نیز آسیب زا باشد و پیامدهای بدی به دنبال داشته باشد.
- قرار گرفتن فرزندانتان را در معرض رویدادهای آسیب زا محدود کنید.
اجازه ندید که فرزندانتان قبل خواب تلوزیون و سوشیال مدیاها را چک کند و ابزار کنترلی(همچون قفل کودک، مرورگرهای مناسب کودک و نوجوان و…) بر روی تلوزیون، کامپیوتر و لپ‌تاپ فرزندان خود قرار دهید که بتوانید در معرض قرار گرفتن فرزندتان در برابر رویدادهای آسیب زا و کلیپهای نامناسب را مدیریت و کنترل کنید. (مراجعه به مقاله مرورگرها)
- تا آنجایی که میتوانید رویدادهای آسیب زا را با فرزند خود تماشا کنید و برای او امنیت خاطر و اطمینان حمایتی کافی ایجاد کرده و توضیحات مناسب در مورد آن موضوع برایش ایجاد کنید.
- از قرار گرفتن کودک در برابر فیلم‌ها و تصاویر گرافیکی اکیدا جلوگیری کنید.
اغلب اوقات کودکان و نوجوان از مطالعه روزنامه و مشابه آن و اطلاع از حوادث رویدادها کمتر آسیب میبینند تا قرار گرفتن در معرض فیلم‌ها و کلیپهای گرافیکی تهیه شده از یک رویداد ناگوار
۲.نکته دوم: به کودکتان ملحق شوید.
شما نمی‌توانید کودک خود را مجبور به بهبودی استرس ناشی از شرایط آسیب زا کنید اما می توانید با صرف وقت کافی در کنار فرزندتان و صحبت چهره به چهره، بدون وجود تلوزیون و یا هر حواس پرتی دیگر نقش مهمی در بهبودی فرزندتان داشته باشید.
تمام تلاش خود را بکنید که محیطی ایجاد کنید که بچه های شما در برقراری ارتباط با آنچه احساس میکنند، سوال کنند و احساس امنیت کنند.
-
برای فرزندان خود فرصت کافی و مداوم برای صحبت در مورد اتفاقات افتاده ایجاد کنید.
آنها را ترغیب کنید که سوالی بپرسند و نگرانی های خود را در مورد وقایع ابراز کنند اما آنها را مجبور به گفتگو نکنید.
-
نگرانی های فرزندتان را به رسمیت بشناسید و تایید کنید.
این رویداد آسیب زا ممکن است ترس و مشکلات غیر مرتبط با فرزند شما ایجاد کند. بسیار مشخص است که راحتی کودک شما از احساس درک و پذیرش شما ناشی می شود؛ بنابراین ترس های آنها را حتی اگر به نظر شما مربوط نمی شود، تأیید کنید و آنها را درک کنید .
-
به فرزندان خود احساس اطمینان و آرامش دهید.
به فرزند خود یادآور شوید که این واقعه تقصیر آنها نبوده؛ شما آنها را دوست دارید، و این کاملا طبیعی است که آنها ناراحت، عصبانی یا ترسیده باشند.
-
به فرزندانتان برای صحبت کردن فشار نیاورید.
برای بسیاری از کودکان صحبت کردن در مورد مسائل و تجارب دردناک‌شان آزار دهنده است. برای بچه های کوچکتر شاید ساده ترین راه کشیدن یک تصویر و نقاشی برای نشان دادن احساسشان نسبت به یک حادثه و اتفاق ناگوار که تجربه کرده اند باشد. شما میتونید با کودکتان در مورد اینکه چه چیزی رو نقاشی کشیده اند صحبت کنید.
-
صادق باشید.
این موضوع که شما لازم است اطلاعاتی که فرزند خود میدهید برابر با سنش باشد بسیار مهم است که صادقانه هم صحبت کنید؛ بنابراین اگر چیزی نادرست است اصلا به زبان نیاورید. فراموش نکنید که نادرست همیشه نادرست است و استثنایی هم وجود ندارد.
-
فعالیتهای نرمالی با کودکانتان انجام بدهید که هیچ ارتباطی به آن رویداد آسیب زا ندارند.
فرزندانتان را برای بیرون رفتن تشویق کنید تا فعالیتها و سرگرمی‌ها و بازیهایی روا پیدا کنند و بعد از آن اتفاقات آسیب زا انجام بدهند و لذت ببرند. به همراه فرزندانتان به پارک ، ساحل و مهمانی بروید و بازیهای مختلف انجام دهید و فیلمهایی ببینید که باعث بهتر شدن حالتان می شود.
۳. فعالیتهای فیزیکی را تشویق کنید.
فعالیت بدنی می تواند آدرنالین ترشح کند،، اندورفین های تقویت کننده خلقی را رها کند و به کودک شما کمک کند که شب بهتر بخوابد
-
ورزشی را پیدا کنید که کودک شما از آن لذت میبرد.
فعالیت هایی مانند بسکتبال، فوتبال، دویدن، ورزش های رزمی، یا شنا که به حرکت هر دو بازو و پا نیاز دارد، می تواند سیستم عصبی کودک شما را التیام ببخشد و از ادامه دادن روند تجربه آسیب زا و غم در امان نگه دارد.
-
شرکت در ورزش، بازیها و فعالیتهای مختلف را به فرزندان خود پیشنهاد دهید.
حتی وقتی کودکانتان برای خوابیدن مقاومت میکنند آهنگ مورد علاقه شان را بگذارید و آنها را ترغیب به رقص، شادی و پایکوبی کنید. وقتی که یک کودک دست و پاهایش را تکان میدهد فعال‌تر و پرتکاپوتر میشود.
-
کودکانتان را تشویق کنید که با دوستان یا حیواناتشان بیرون بروند و تا بتوانند انرژی های خود را تخلیه کنند.
-
برای بیرون رفتن به همراه خانواده برنامه ریزی کنید.
برای رفتن به پیاده روی و کوه نوری، شناکردن در استخر و یا رفتن به پارک به همراه خانواده برنامه ای جذاب و قابل اجرا بریزید.
-
فرزندان خود را به یک مرکز بازی یا تفریح‌گاه یا مکانی برای ترتیب دادن بازی با گروه همسالان خود ببرید.
۴. به فرزندانتان رژیم غذایی سالم بدهید.
غذایی که کودک شما می خورد می تواند تأثیر عمیقی بر روحیه و توانایی آنها در مقابله با استرس آسیب زا و تروما داشته باشد.
غذاهای فرآوری شده و راحتی، کربوهیدرات های تصفیه شده و نوشیدنی های شیرین و میان وعده ها می توانند نوسانات خلقی ایجاد کرده و علائم استرس آسیب زا را بدتر کنند.
برعکس ، خوردن مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه، پروتئین با کیفیت بالا و چربی های سالم به ویژه اسیدهای چرب امگا ۳ می تواند به فرزند شما کمک کند تا با فراز و نشیب هایی که تجربه نگران کننده ای را تجربه می کند ، مقابله کند.
-
به جای رژیم غذایی خاص روی رژیم غذایی کلی تمرکز کنید.
بچه ها باید از غذاهای کاملاً کم فرآوری شده استفاده کنند؛ غذایی که به حد ممکن نزدیک به شکل طبیعی آن باشد.
. غذای سرخ شده، دسرهای شیرین، میان وعده های شیرین و غلات و آرد تصفیه شده را محدود کنید.
اینها همه می تواند علائم استرس آسیب زا در کودکان را تشدید کند.
-
یک الگوی خوب و سالم باشید.
انگیزه کودکی برای تقلید بسیار قوی است؛ بنابراین از کودکتان بخواهید هنگام خوردن نوشابه و سیب زمینی سرخ کرده، از سبزیجات بخورد.
-
در خانه آشپزی کنید.
غذاهای بیرون بر و رستورانی شکر بالایی دارند و دارای میزان زیادی چربی ناسالم هستند که برای سلامت کودکان بسیار مضر است.
اگر دسته های بزرگ ایجاد کنید کافی است چند بار در هفته آشپزی کنید تا نیاز کل هفته به غذا در خانواده را برآورده کنید.
زمانی را برای خوردن غذا در کنار هم برای خانواده مشخص کنید. جمع کردن خانواده در اطراف یک میز برای وعده های غذایی فرصتی ایده آل است برای صحبت و گوش دادن به فرزندتان بدون اینکه حواسش به تلویزیون، تلفن یا رایانه باشد.
۵. اعتماد و امنیت را دوباره احیا کنید.
تروما و ضربه های روحی وحشتناک می توانند روشی را که کودک از جهان می بیند تغییر دهد و باعث شود ناگهان مکانی بسیار خطرناک تر و ترسناک تر به نظر برسد.
ممکن است فرزند شما باور خود را به محیط زیست و افراد دیگر از دست بدهد و اعتماد به نفس‌اش نابود شود.
با بازسازی حس اعتماد، آرامش و امنیت فرزندتان می توانید به فرزندتان کمک کنید.
-
یک برنامه روزانه ایجاد کنید.
ایجاد یک ساختار و برنامه ریزی قابل پیش بینی برای زندگی کودک یا نوجوان شما می تواند به ثبات دوباره دنیای کودکتان کمک کند.
سعی کنید اوقات منظم برای وعده های غذایی، کارهای خانه و فعالیت های خانوادگی را حفظ کنید.
-
استرس را در خانه به حداقل برسانید.
مطمئن شوید که کودک شما دارای فضا، زمان و انرژی کافی برای بازی، استراحت و سرگرمی است.
-
استرس خود را مدیریت کنید.
هر چه آرام‌تر، ساکت تر و متمرکزتر باشید بیشتر میتوانید به فرزندانتان کمک کنید.
-
از آینده صحبت کنید و برنامه ریزی کنید.
این میتواند در مقابل این احساس کودک دارای تروما که آینده ترسناک غیرقابل پیشبینی و وحشت آور است مقابله کند و نمای بهتری از آینده برای کودک متصور شود.
-
به قول‌ها و وعده هایتان عمل کنید.
شما میتوانید باورهای کودکانتان را بازسازی و احیا کنید؛ کافی است به وعده های خود عمل کنید و پیگیرانه آنها را فراموش نکنید.
-
اگر جواب چیزی را نمیدانید از قبول آن نترسید و صادقانه بگویید نمیدانم.
گفتن چیزهای ساختگی باور کودک شما را به خطر می اندازد.
-
به یاد داشته باشید که کودکان اغلب موقعیتها را شخصی می کنند.
آنها ممکن است در مورد ایمنی خود نگران باشند حتی اگر این رویداد آسیب زا در مکان دوری اتفاق افتاده باشد. با فرزندانتان صحبت کنید و به آنها امنیت خاطر دهید که از آنها میتوانید محافظت کنید.
چه زمانی به دنبال معالجه برای آسیب دیدگی ناشی از تروما در فرزندتان باشید؟
معمولاً در پی یک واقعه آسیب زا، احساس اضطراب، بی حسی، گیجی، گناه و ناامیدی فرزندتان در مدت زمان نسبتاً کوتاهی محو می شود.
با این حال، اگر واکنش استرس آسیب زا آنقدر شدید و مداوم باشد که باعث اختلال در توانایی فرزند شما در عملکرد در مدرسه یا خانه شود، ممکن است به یک متخصص بهداشت روان احتیاج داشته باشد. ترجیحاً یک متخصص تروما.
علائم هشدار دهنده عبارتند از:
- شش هفته می گذرد و فرزند شما احساس بهتری ندارد.
- کودک شما در عملکرد در مدرسه مشکل دارد.
- کودک شما خاطرات وحشتناک و فلاشبک‌ها و کابوس‌های شبانه را تجربه میکند.
- علائم استرس آسیب زا همانند سردرد، درد در معده و اختلال در خواب آشکار می شود.
- فرزند شما شرایط بسیار بدی را با خانواده، دوستان و فامیل تجربه میکند.
- کودک یا نوجوان شما افکار خودکشی را تجربه می کند.
- کودک شما از چیزهایی که بیشتر و بیشتر او را در معرض حوادث قرار میدهند اجتناب و دوری میکند.
پی نوشت:
در دنیای کنونی هر انسانی در طول زندگی خود حداقل یکبار قرار گرفتن در موقعیت تروما یا ضربه روحی شدید را تجربه میکند.
به خوبی به یاد دارم در زمان جنگ، میان آن همه بمباران، تعطیلی مدارس، عدم امنیت و نبود امکانات والدین ما چگونه با حداقل وسایل و چیزها برای ما امنیت روانی ایجاد می‌کردند.
بازیهایی که امکانات زیادی نیاز نداشت و گروهی بود.
بازیهایی که هم در تاریکی قابل پیاده سازی بود هم در روشنایی.
والدین وقتی کنار ما بودن به هیچ وجه اخبار و رویدادهای اقتصادی سیاسی را به زبان نمی‌آوردند در عوض کلمه بازی، یه قل دوقل، نقطه و خط، سایه بازی وقتی در پناه گاه فقط چراغ کوچکی روشن بود تفریح ما بود. ما میدانستیم که جنگ است اما والدینمان آنقدر عالمانه شرایط را مدیریت می کردند که حداقل فشار و استرس بر ما به عنوان کودک وارد می‌شد.
با توجه به اینکه شرایط استرس زای زیادی در دنیای کنونی بر بدنه جامعه و کودکان وارد میشود و هر انسانی چه بزرگ و کوچک، مستعد تروما و ضربه های روحی شدید است.
امیدواریم با این مقاله گامی در جهت حل مشکلات عزیزانمان در سراسر دنیا برداشته باشیم.
هدف ما داشتن کودکانی شادتر و سالمتر است، لطفا با نظرات و پیشنهادات خود ما را در این راه یاری کنید.
رعنااستوری، دوست خوب کودکان، همراه خوب والدین
منبع: Helping children cope with trauma
از سایت: https://www.helpguide.org/articles/ptsd-trauma/helping-children-cope-with-traumatic-stress.htm
